Astma Türleri

Hazırlayanlar : Prof. Dr. A. Fuat Kalyoncu
Türk Akciğer Hastalıkları Vakfı

Astma hastalığı; belirti ve bulguların özellikleri, hastalığı ortaya çıkaran etkenler ve tedaviye yanıta göre değişik türler gösterebilir.

ALLERJİK ASTMA:
Bu tür hastalar atopik bünyelidir. Alerjen türü bazı maddelere karşı kanlarında IgE türünde bağışıklık ürünü bulunur. Deri testleri ile sorumlu alerjenler tespit edilir. En sık rastlanan alerjen türleri: Bazı ağaç (Huş, fındık, zeytin gibi); ot polenleri; ev tozu içinde bulunan Mite’lar; bazı hayvanlar ve nihayet daha çok rutubetli yerlerde bulunan mantar sporları şeklindedir.

Alerjik astmalı hastaların çoğunda gözlerde kaşıntı, yanma, burunda tıkanıklık, geniz akıntısı, aksırma nöbetleri ve deride egzema dediğimiz hastalık bulunabilir.
Bize başvuran astmalı hastaların çoğu kendilerinde alerjik nezle veya astma olduğunu söylerler. Bir hastada alerjik astma olup olmadığını anlayabilmek için, bazı soruların cevaplarıma gereksinim vardır. Bunlar:

1) Hastalık belirli mevsimlerde mi oluyor? Yoksa devamlı mı?
2) Evinde kedi, köpek, kuş gibi hayvanlar var mı? Evinden ayrılınca hastalık belirtileri kayboluyor mu?
3) İş yerinden ayrılınca, hastalık belirtileri azalıyor mu?
4) Evde temizlik yapıldığı günlerde, hastalığı artırıyor mu?
5) Yatak yapılırken belirtiler hemen ortaya çıkıyor mu?
6) Samanlığa, ahıra gidince belirtiler ortaya çıkar mı?
7) Nemli, rutubetli yerlere (Bodrum gibi) girince hastalık belirtileri meydana geliyor mu?

Bu soruların yanıtlarına göre hastaya dokunabilen alerjen hakkında bir fikre sahip oluruz. Tabii bunun ispatlanması gerekir. İkinci adım, deri testlerinin yapılmasıdır. Burada, belirli oranlardaki alerjenler, hastanın derisinin içine injekte edilir. Örneğin, belirli polenlerden, mite’lardan yapılmış antijenler.
Bunların pozitif çıkması anlamlı olabilir. Sonra hastanın kanında bunlara karşı bağışıklık ürünü IgE araştırılır.

EGZERSİZ ASTMASI:
Astma’lılar, yakınları ve hatta bazı doktorlar bu hastalıkta; egzersiz yani spor yapılamayacağına inanırlar. Bu inanış doğru değildir. Aksine, özellikle yüzücülükte olimpiyat şampiyonu olan astma’lılar vardır.

Isınmadan yapılan ağır egzersiz sırasında, ağızdan soluk alınıp verildiğinden, içeriye giren soğuk hava, bronşları hem kurutur ve hem de tahriş ederek daralmasına sebep olur. Halbuki, ısınma hareketinden sonra, borun yoluyla solunduğunda, soğuk hava borunda hem nemlendirilmiş ve hem de ılıtılmış olacağından hastaya zarar vermez. Astma’lıların en başarılı olduğu spor dalları, yüzme, bowling ve bisiklet sporlarıdır. Yüzme sırasında ağız suya yakın olduğundan, içeriye çekilen havanın nemli olmasının, hastaya zarar yerine fayda verdiği sanılıyor. Atletizmin koşu dalı özellikle kış aylarında astma’lılar için iyi değildir.

Eğer bir astma’lı hiç ısınmadan ağır bir egzersiz yaparsa, yaklaşık 6 dakika sonra nefesinde daralma başlar ve bu bir saate kadar devam eder. Tersine, egzersizden önce bronş genişletici (örneğin; Ventolin veya Bricanyl gibi) spreyden iki nefes çekerse ve ısınına hareketi yaparsa, rahatlıkla egzersize devam eder.

Spor yapacak olan hastaların bazı noktalara dikkat etmesi gerekir. Ağır egzersiz gerektiren spor dallarını (Basketbol, futbol, atletizm, buz dansı, kayak vs.) tercih etmemelidir. Soğuk ve kuru havalarda spor yapmamalıdır. Eğer bu şartlarda spor yapmak zorundaysa, ağız ve burnunu maske veya eşarp ile kapatmalıdır. Mutlaka, ısınma hareketleri yapmalıdır. Egzersizden önce bronş açıcılardan birisini kullanmalıdır.

Spor hekimliğinde, astma’da ağız yoluyla kullanı1an bronş açıcılar ve kortizonlu tabletler doping ilacı olarak kabul edilmesine karşın; soluma yoluyla alınan bronş açıcılar ve kortizonlu spreyler doping ilaçlan sınıfına girmez.

MESLEKSEL ASTMA: Bu konuda bilinmesi gereken bazı gerçekler vardır.
1) Mesleksel astma’nın mutlaka allerjik türde olması şart değildir. tş ortamındaki boya kokulan ve kimyasal madde solunması sadece tahriş mekanizmasıyla astma yapabilir.
2) Bünyesi hassas ve allerjik olanların mesleksel astma’ya tutulma şansı fazladır
3) Mesleksel astma, işe başlar başlamaz olabildiği gibi, işten ayrıldıktan 5-8 saat sonra da başlayabilir. Biz buna geç reaksiyon diyoruz. Bronş genişleticiler, erken astma’ya etkili olduğu halde; geç türdekine yarar sağlamaz. Buna karşın kortizonlu spreyler geç reaksiyonu kontrol altında tutar. Cromolyn sodium (İntal, Kromolin) hem erken ve hem de geç reaksiyonu önlemede yararlıdır.
4) Mesleksel astma tanısında sadece iş yeri hakkında bilgi almak yetmez. İşçinin evinde de, astma’yı başlatan etkenler (Ev hayvanlan, mite’lar) sorumlu olabilir.
5) Her mesleksel astmalının nedenlerini tam olarak bilemiyoruz. Ancak, çalışanın iş yerinde rahatsız olduğunu gösteren, basit akciğer fonksiyon testi aletleri (pefmetre) vardır. Ama kişi sigara içiyorsa, bu ölçümlerin değeri pek güvenilir olmaz. En sık astma yapan meslek dal1an ve iş yerleri Tablo II’de gösterilmiştir.

Mesleksel astma’nın tedavisinde yapılacak ilk şey, hastalığı yapan etkenin saptanmasıdır. Kişi kendini bundan koruyabiliyorsa mesele yoktur. Korunamıyorsa, mesleğini değiştirmek zorunda kalabilir.

GECE ASTMASI:
Normal insanlarda bile, geceleyin vücudun 1dereceye kadar soğuması, bronşların genişlemesinden sorumlu hormonların kan seviyesinde azalma ve aksi niteliktekilerin yükselmesi gibi nedenlerle soluk yolları daralır. Bu daralış astma’lı hastalarda çok daha belirgindir.

Unutulmaması gereken önemli bir nokta, astma’lı kişi gece rahat uyuyamıyor, öksürük ve nefes darlığı ile uyanmak zorunda kalıyorsa, onun tedavisinde bir eksiklik var demektir ve bu eksikliğin giderilmesi gerekir. Bu durumda inhalasyonla alınan kortizonun miktarı artırılır veya uzun etkili bronş genişleticiler kullanılır.

TABLO  : EN SIK ASTMA YAPAN MESLEK DALLARI

• Fırıncılar, un değirmenlerinde çalışanlar
• Kimya ve petrol endüstrisinde çalışanlar
• Deterjan endüstrisi
• Kaynak, lehim, kromaj atölyeleri
• Tahıl, silo ambarlarında çalışanlar
• Deney hayvanları laboratuarında bulunanlar
• Yağ ve gıda sanayii (ör:’Hint.yağı, kahve üretimi vs.)
• İlaç sanayi: Antibiyotikler
• Plastik, reçine, lastik sanayii
• Poliüretan sanayii (Toluene diisocyanate)
• Basımevleri, tekstil sanayii, marangoz ve mobilyacılık.

MIDE (GASTRİK) ASTMASI: Mide fıtığı dediğimiz durumda, midenin içeriği gerisin geriye yemek borusunun alt uç kısmına kaçtığından refleks yolla astma belirtilerini ortaya çıkar. Ağır ve yağlı yemekler, sigara içme ve bazı ilaçlar gastrik astma’nın ortaya çıkmasına yardımcı olur. Bu tür hastalar akşam yemeğini az yemeli, yataklarının baş kısmını yukarı kaldırmalı ve mide asidini azaltan ilaçlar kullanmalıdır.

PREMENSTRÜEL ASTMA: Genç kızlarda, adet kanamasından önceki günlerde hormonal değişiklikler esnasında ortaya çıkan bir astma türüdür. Tedavi için kadın-doğum uzmanlarının da yardımları istenir.

RESTORAN ASTMASI: Gıdaların içine konan sülfit, tartrazin gibi katkı maddeleri ve lezzet vericilerin (glutamat, soya fasülyesi) ve mantarların yenmesiyle ilgili astma türüdür. Çoklukla Çin lokantasına gidenlerde görülüyor.

BRITILE ASTMA: En tehlikeli astma türüdür. Daha ziyade gençlerde görülür. Bu kişiler hastalıklarına önem vermezler ve zamanında doktora baş vurmazlar. Birdenbire çok sıkışık durumda hastaneye getirilirler. Tedavileri çok zordur. Bir nevi astma’dan kurtulmayı intihar yoluyla yapmak isteyen, sabırsız kişilerdir.

SEBEBİ BİLİNMEYEN ÖKSÜRÜK ASTMASI: Bu tür hastalarda, genel olarak gripal bir hastalıktan sonra, bir türlü geçmeyen, günlerce devam eden ve tedaviye yanıt vermeyen öksürük vardır. Klinik muayeneleri, laboratuar testleri, akciğer filmleri hep normaldir. Bunlara sorulduğunda, aile bireyleri. içinde astma veya benzeri hastalıktan rahatsız olanların bulunduğu; tozlu dumanlı yerlerde rahatsız oldukları öğrenilir. Özel testler yapılarak, sadece öksürükle kendisini gösteren astma olduğu anlaşılır.

KORTİZONA BAĞIMLI ASTMA: Bu hastalardaki belirtiler ancak, ağız yoluyla kortizon verilmesiyle kontrol altına alınır. Bu türün bir ileri şekli, kortizona dirençli astma’dır. Böyle hastalara devamlı yüksek dozda ağız yoluyla kortizon vermek zorunda kalınabilir.